De Contius Foundation opent zijn concertseizoen met twaalf uur orgelmuziek en pleidooien voor klimaat en vrede. Die marathon organiseert het samen met de Sint-Michiel Vredeskerk voor de tweede keer op zaterdag 27 april, als onderdeel van het Leuvense stadsfestival Warm Alarm. Vanaf het middaguur tot middernacht wisselen organisten en sprekers elkaar af. Dat activisme en muziek elkaar keer op keer vinden, is geen toeval.
Muziek is een kracht op zichzelf: verbindend, prikkelend en communicerend. Ze kan een protesttaal zijn, een middel om bewustzijn te vergroten en een katalysator voor verandering. Een besef dat Bernard Foccroulle, organist, componist en voormalig intendant van De Munt, en Katlijn Malfliet, expert in Oost-Europa, voormalig hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven en vredesactiviste, delen. Beiden zijn nauw verbonden met de Contius Foundation en bundelen hun krachten in dit streven. Met zijn opera Cassandra nam Foccroulle het operapubliek vorig jaar ver voorbij het esthetische gebeuren, regelrecht naar de confrontatie met de klimaatproblematiek en vooral de inertie van onze samenleving. Ook Malfliet, voorzitter van de kerkfabriek Sint-Michiel, ijvert al langer voor vrede: “Met de vredeskerk pleiten we niet alleen voor vrede maar sturen we ook de boodschap de wereld in dat vrede veel meer is dan de afwezigheid van oorlog. Aan vrede werken betekent in de eerste plaats een geweldloze conflicthantering. Geweld is meer dan fysieke agressie, het omvat ook het kleineren, negeren, minachten en onrecht aandoen aan anderen. Zo omvat een actieve vredeshouding ook het erkennen dat conflicten inherent zijn aan de heersende opvattingen over economische groei bijvoorbeeld, en dat de klimaatcrisis een aanzienlijke impact heeft op vrede, vergelijkbaar met hoe oorlogen het klimaat beïnvloeden. Misverstanden en conflicten zullen er altijd zijn, maar we hoeven ze niet te laten verharden of uitgroeien tot militaire confrontatie.”
Twaalf uur voor verandering
Samen willen ze een signaal uitzenden dat het anders kan. Dat doen ze door u niet alleen muziek en inspiratie te schenken maar vooral: tijd. Want wanneer had u voor het laatst nog eens twaalf uur vrij? Twaalf uur om u volledig aan iets te wijden? Tikkende klokken, kalenders, planningen, en agendameldingen domineren ons leven. We leven in een wereld waarin snelheid een grote waarde is. Die urgentiecultuur, en het gevaar daarvan benoemt Foccroulle: “We geven onze aandacht veel te snel weg aan kleinere momenten. Daardoor vervaagt de grens tussen wat echt belangrijk is en wat niet. Onze twaalf uur voor klimaat en vrede is dus eerst en vooral een uitnodiging om tijd te nemen.” In de lente hoort iedereen de vogels plots tsjirpen maar wanneer luisterde u nog eens echt naar hun lied?
Wie tijd neemt om te luisteren, heeft gewoonweg een ander soort (luister)ervaring. “Door de complementariteit van muziek en woord worden die twaalf uur ook geen passief gegeven. De sprekers komen met hun verhaal, hun visie maar ook met hun vragen. De muziek zorgt ervoor dat het gesproken woord of de geopperde vragen niet onmiddellijk door onze dagelijkse snelheid in de verdrukking komen. Het orgel brengt de verdieping.” Woord en muziek resoneren zo niet alleen akoestisch in de ruimte maar evengoed in tijd, en daardoor ook in uw gedachten. Alleen zo ontstaat er ruimte voor antwoorden en om te voelen wat zich aandient: schoonheid, dankbaarheid, strijdbaarheid, woede, wanhoop…
Je kan deelnemen in alle vrijheid, vertellen ze beiden. “Je kan zo kort of zo lang blijven als je zelf wil.” Malfliet en Foccroulle benadrukken ook alle twee de kracht van het samen beleven, liefst in het gezelschap van meerdere generaties bij elkaar. “We zouden je de muziek en teksten kunnen geven om het thuis te beluisteren, maar dan zou de beleving niet dezelfde zijn. Het gaat er ook om deel uit te maken van een gemeenschap, een gemeenschap van toehoorders.” Malfliet: “Onze focus ligt echt op het verbindende element. Verbinding met de muziek. En via de muziek ook met elkaar, als een tegengewicht voor het te ver doorgedreven individualisme. Want er is ook een andere mogelijkheid: die van verbondenheid. Dat kan zo ontzettend krachtig zijn,” vertelt ze, “maar we moeten ons daar wel opnieuw in oefenen.”
Jonge harten en historische klanken
De kracht van samen is ook te merken in de keur van muzikanten en sprekers die elkaar zaterdag zullen afwisselen. Onder de sprekers enkele bekende namen, zoals minister van staat Mark Eyskens, Dirk Holemans (coördinator van de sociaal-ecologische denktank Oikos), zuster Jeanne Devos die in India miljoenen huishulpen uit de slavernij haalde, schrijver Geert van Istendael en Leuvens burgemeester Mohamed Ridouani. Malfliet: “Sommigen zullen pleiten of hun standpunten delen, misschien zijn er zelfs enkele die poëzie brengen maar ieder brengt zijn of haar unieke perspectief mee.” Kunstenaar Roeland Kotsch is trouwens eveneens van de partij, hij zal zich uitdrukken in beeld en gedurende twaalf uur een nieuw werk realiseren waarin woord en muziek voortleven in een andere kunstentaal.
Wat de muzikale kant betreft, zullen de jongere musici in de meerderheid zijn. Naast beide organisten-titularissen Wim Winters en David Burn is ook het jonge talent van Laurens de Man en Francesca Ajossa, beide artiesten in residentie van de Contius Foundation, te horen. Ook student-organisten van de conservatoria in Gent, Brussel en Namen en die van LUCA Campus Lemmens tekenen ook present, al dan niet vergezeld door hun docent. Voor de Contius Foundation staan jongeren sowieso centraal, het Contiusorgel is een van de weinige orgels in België die artiesten in residentie heeft. Jónge artiesten. De reeks Bachconcerten wordt eveneens gespeeld door jong Europees toptalent en er is de Internationale Academie die beloftevolle en getalenteerde organisten onderdompelt in een specifiek repertoire. Malfliet vertelt hoe het orgel jongeren ook op een andere manier weet te bekoren: “Ze hebben duidelijk de weg naar onze lunchconcerten gevonden. Het verwondert me dat jonge mensen dat orgel zo appreciëren, omdat toch niet iedereen zich aangetrokken voelt tot orgelmuziek. De meerwaarde van het orgel voor de Sint-Michielskerk was ook niet voor iedereen onmiddellijk zichtbaar. Maar ik voel daarin wel een grote evolutie.”
Van alle sprekers is Simon Sterck zaterdag niet alleen de jongste, hij is eveneens de enige spreker die ook zal musiceren. Sterck is violist bij het Arenbergorkest van de KU Leuven waar hij in zijn derde jaar rechten zit, hij is VN-Jongerenvertegenwoordiger voor Duurzame Ontwikkeling en stond mee aan de wieg van dit project. “Dat de jongste spreker ook muzikant is, dat vind ik mooi.” De genegenheid die in die woorden ligt, is duidelijk te horen wanneer Foccroulle ze uitspreekt. Sterck was één van de jonge klimaatactivisten met wie Foccroulle in contact stond voor Cassandra. “Simon is van Leuven, dus we begonnen ons hoe langer hoe meer af te vragen wat we in Leuven zouden kunnen organiseren. Anderhalf jaar terug werd die vraag concreet: waarom ondernemen we niets rond het klimaat in de Vredeskerk? Toen hebben we ons ingeschreven voor die eerste editie van Warm Alarm.”
Echo van de toekomst
Het is Foccroulle zelf die de marathon op gang mag trekken, oorlogsreporter Rudi Vranckx flankeert hem als spreker. Foccroulle koos voor het oude vredeslied Da pacem, Domine, in diebus nostris. “Het is een bewerking die ik jaren geleden schreef maar nog nooit in Leuven speelde.” Een première dus! En niet de enige want Foccroulle verklapt dat ze van plan zijn om dit project verder te laten groeien, “door internationaal enkele opdrachten te geven om een reeks composities te kunnen creëren. Niet alleen voor orgel maar evengoed in combinatie met andere instrumenten of zang. We ambiëren een Europees project, een project dat niet alleen focust op muziek maar net zo goed op klimaat- en vredesactivisme.”
De woorden die bij de Da pacem, Domine horen zijn: “Geef vrede Heer, in onze tijd, omdat er niemand anders is die voor ons wil vechten.” Maar de orgelmarathon bewijst net dat er nog heel wat mensen wel willen vechten voor een betere wereld. Want als zaterdag de klanken van het Contiusorgel resoneren in de Sint-Michiel Vredeskerk en ver daarbuiten, worden de echo’s van hoop en verandering doorgegeven.
Julie Hendrickx